Қоғамдағы конфессияаралық келісім: Қазақстан мысалында

XXI ғасырда әлем елдері этномәдени және діни әралуандықпен сипатталады. Бұл құбылыс қоғам өмірін байытып қана қоймай, кей жағдайда әлеуметтік қайшылықтарға да әкелуде. Әлемнің түрлі аймақтарында діни экстремизм мен радикализмнің күшеюі, діни негіздегі қақтығыстардың орын алуы конфессияаралық қатынастар мәселесін жаһандық деңгейде өзекті етіп отыр.

Осы тұрғыдан алғанда Қазақстан тәжірибесі ерекше назар аударуға тұрарлық. Қазақстан – жүзден астам этнос пен он сегізден астам конфессия өкілдері бейбіт өмір сүріп жатқан мемлекет. Елдегі конфессияаралық келісім мемлекеттің саяси тұрақтылығының және әлеуметтік дамуының маңызды алғышарты болып табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясының 22-бабында «Әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар» деп нақты бекітілген. Бұл қағида мемлекеттегі дін ұстану еркіндігінің басты кепілі болып табылады. Сонымен бірге, 2011 жылы қабылданған «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заң діни ұйымдардың қызметін реттеудің құқықтық негізін айқындады.

Мемлекет өзін зайырлы сипаттағы ел ретінде таныта отырып, барлық діни бірлестіктердің заң аясында тең қызмет етуіне мүмкіндік береді. Бұл ұстаным Қазақстандағы конфессияаралық қатынастардың тұрақтылығына құқықтық негіз қалыптастырады.

Қазақстанда қазіргі таңда 3 800-ден астам діни бірлестіктер тіркелген. Олардың ішінде ислам, православие, католицизм, протестанттық бағыттар, буддизм, иудаизм секілді дәстүрлі конфессиялармен қатар жаңа діни ағымдар да бар.

Қазақстандағы конфессияаралық келісім тәжірибесін айқындайтын негізгі институттар мен шаралар:

 Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері. 2003 жылдан бастап Нұр-Сұлтан қаласында тұрақты өткізіліп келеді. Бұл форум дінаралық және өркениетаралық диалогтың жаһандық алаңына айналды.

 Қазақстан халқы Ассамблеясы. Этносаралық татулықпен қатар, конфессияаралық келісімді де насихаттап, түрлі дін өкілдерінің бірлігін нығайтады.

 Орталық Азия өңірі. Кейбір радикалды топтар аймақ елдерінде заңсыз үгіт-насихат жүргізіп, жастарды шетелдік қақтығыстарға тартуға әрекеттенді.

Бұл мысалдар терроризмнің тек жеке елдің емес, бүкіл әлем қауымдастығының қауіпсіздігіне қатер төндіретінін дәлелдейді.

Қазақстан зайырлы мемлекет ретінде діннің бейбітшілік пен рухани даму құндылықтарын қолдайды, алайда дінді саяси мақсатқа пайдалануға жол бермейді.

Құқықтық негіздер. «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заң, «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» заң – діни қатынастарды реттеудің негізгі құжаттары. Мемлекеттік бағдарламалар. 2017–2020 жылдарға арналған экстремизм мен терроризмге қарсы мемлекеттік бағдарлама аясында ақпараттық-түсіндіру жұмыстары күшейтілді. Жастар саясаты. Білім беру мекемелерінде дәстүрлі құндылықтарды дәріптеу, ұлттық тарих пен мәдениетке қызығушылықты арттыру бағытында жұмыстар жүргізілуде. Ақпараттық қауіпсіздік. Интернет кеңістігінде радикалды идеяларға қарсы контент әзірленіп, діни сауаттылықты арттыру шаралары қолға алынуда.

Қазақстан Орталық Азиядағы тұрақтылықтың кепілі ретінде аймақтық қауіпсіздікті нығайтуға белсенді үлес қосып келеді.

 Халықаралық ұйымдар аясындағы қызметі. Қазақстан БҰҰ, ШЫҰ (Шанхай ынтымақтастық ұйымы), ТМД, ЕҚЫҰ секілді ұйымдарда терроризмге қарсы ынтымақтастық мәселелерін тұрақты көтеріп келеді.

 Аймақтық әріптестік. Шекаралық қауіпсіздікті күшейту, радикалды топтардың заңсыз өтуіне жол бермеу үшін көрші мемлекеттермен бірлескен шаралар атқарылуда.

 Әлемдік дін көшбасшыларының съезі. Бұл форум діни экстремизмге балама ретінде бейбітшілік пен келісім идеясын жаһандық деңгейде насихаттауда.

 Ядролық қарусыздану тәжірибесі. Қазақстанның бейбітшілікке бағытталған бастамалары жалпы қауіпсіздік мәселесінде халықаралық сенімнің артуына ықпал етті.

Діни экстремизмге қарсы күрестің басты тетіктерінің бірі – жастардың бойында патриотизм сезімін қалыптастыру. Патриотизм – Отанға деген сүйіспеншілік, ел тағдырына жауапкершілікпен қарау.

Ұлттық бірегейлік. Өзінің тарихи тамырын, мәдениетін таныған жас буын жалған діни идеологияға бой алдырмайды. Мемлекеттік құндылықтарды құрметтеу. Конституция, мемлекеттік рәміздер, мемлекеттік тіл – патриоттық тәрбиенің негізі. Әскери-патриоттық тәрбие. Жастарды ел қорғауға, қоғамдық тәртіпті сақтауға баулу – азаматтық жауапкершілікті арттырады. Қоғамдық белсенділік. Өз елінің дамуына үлес қосқан жастардың радикалды идеяларға еру ықтималдығы төмен болады.

Қазақ халқының дәстүрлі рухани құндылықтары – ізгілік, қонақжайлық, бірлік пен татулық – патриотизм сезімінің негізін құрайды. «Отан отбасынан басталады» қағидасы ұрпақ тәрбиесінде маңызды орын алады. Дәстүрлі ислам құндылықтары да экстремизмге қарсы тұруда бейбітшілік пен мейірімділікке үндейтін күшке ие.

Діни экстремизм мен терроризм – қоғам дамуына, ұлттық қауіпсіздікке және әлемдік бейбітшілікке зор қауіп төндіретін құбылыстар. Оларға қарсы күрестің ең тиімді жолы – құқықтық шаралармен қатар, жастардың бойында патриотизм сезімін, Отанға деген сүйіспеншілікті, дәстүрлі рухани құндылықтарды қалыптастыру.

Қазақстан тәжірибесі көрсеткендей, конфессияаралық келісім мен ұлттық бірлікке негізделген қоғамда экстремистік идеялардың таралуына жол берілмейді. Сондықтан патриотизм – тек рухани құндылық қана емес, ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы болып табылады.

Материал Алматы қаласы Дін істері жөніндегі басқармасымен ұйымдастырылған байқауға қатысу мақсатында дайындалған

Досқұл Дастан Ермекұлы

Халықаралық инженерлік-технологиялық университеті

3 курс студенті